وقتی که صحبت از بازیافت ضایعات الکترونیکی می شود، فقط منظور بازیافت طلا و نقره از ضایعات نیست، بلکه بازیافت مس، آهن، آلومینیوم و پلاستیک ها نیز مد نظر است. حتی در بعضی از قطعات الکترونیکی، مشاهده می شود که از بازیافت مس و آهن و … نسبت به بازیافت طلا و نقره سود بیشتری به دست می آید.

از میان فلزات پایه ای که در ضایعات الکترونیکی به کار می روند، مس جایگاه ویژه ای دارد؛ چرا که مس علاوه برای این که گران قیمت است و از فلزاتی مثل آهن و آلومینیوم ارزشی به مراتب بیشتر دارد، در قطعات الکترونیکی هم به صورت گسترده به کار می رود. به طوری که در کارگاه های متوسط و بزرگ قالکاری، بازیافت مس از ضایعات الکترونیکی یکی از مراحل اصلی بازیافت محسوب می گردد.

روش های بازیافت مس از ضایعات و قطعات الکترونیکی

جداسازی مس و بازیافت آن به صورت دستی

یکی از روش های ساده و راحت بازیافت مس، جداسازی آن به صورت دستی است. این روش بیشتر توسط کارگاه ههای کوچک انجام می شود و به این صورت است که قطعاتی که از مس ساخته شده اند یا حاوی مس هستند را به صورت دستی و با کمک ابزارآلاتی مثل سیم چین و انبردست، از ضایعات الکترونیکی جداسازی می کنند. سیم های مسی، هیت سینک ها، الکتروموتورها و بسیاری از قطعات دیگر از این دست قطعات می باشند که به سادگی و با جداسازی دستی قابل بازیافت هستند.

بازیافت مس

بازیافت مس به روش قالکاری

این روش یکی از روش های صنعتی و پربازده بازیافت مس به شمار می رود که بسیاری از کارگاه های متوسط تا بزرگ در جهان از جمله کشور خودمان نیز از آن بهره می برند. با روش قالکاری، برخلاف روش جداسازی دستی، می توان مس های موجود در بردهای الکترونیکی و مس موجود در قطعات الکترونیکی مثل خازن ها و مقاومت ها را بازیافت کرد.

در واقع در این روش پس از جداسازی بعضی از قطعات حاوی طلا و نقره (مثل سی پی یو ها و …) و جداسازی بعضی از قطعات مسی، آلومنیومی و آهنی، همه بردها و قطعات باقی مانده را در کوره می ریزند تا مس ذوب شود. سپس مس ذوب شده را به صورت شمش سرد می کنند.

بازیابی مس به روش شیمیایی

در بعضی از روش های صنعتی که توسط کارخانه های بسیار بزرگ انجام می شود، همه ضایعات الکترونیکی پس از جداسازی اولیه، خرد و آسیاب می شوند و سپس در اسید حل می شوند و پس از بازیابی طلا و نقره و سایر فلزات گرانبها، مس را با روش های الکترووینینگ یا سمنتاسیون از محلول اسیدی بازیافت می کنند. این روش نیز بازدهی بالایی دارد و می تواند بخش بزرگی از مس به کار رفته در ضایعات و قطعات الکترونیکی را بازیافت نماید اما فقط در حجم صنعتی به صرفه است.

جدول واکنش پذیری

بازیابی مس از پساب های اسیدکاری و تیزاب کاری

یکی از روش های ساده و راحت که می تواند توسط اشخاص و کارگاه های کوچک نیز استفاده شود و با کمک آن بخشی از مس موجود در قطعات الکترونیکی را بازیافت کنند، روش سمنتاسیون مس است. با این روش می توان مسی که در حین اسیدکاری یا تیزاب کاری قطعات الکترونیکی، در اسید حل شده است را، به جای دور ریختن بازیافت کرد که در ادامه مراحل آن را شرح می دهیم. همچنین در صورتی که با فرآیند سمنتاسیون آشنایی ندارید توصیه می شود مقاله سمنتاسیون که قبلا منتشر کرده ایم را بخوانید.

سمنتاسیون مس و بازیافت آن از پساب های اسیدکاری و تیزاب کاری

یک تکه آهن تمیز را در داخل پساب بیندازید و صبر کنید تا مس روی آهن رسوب کند. پس از این که مطمئن شدید همه مس از محلول رسوب داده شده است، آهن را از محلول بیرون آورید و پودر مس یازیافت شده را که خلوص بالایی هم خواهد داشت، با آب بشویید.

فیلم آموزشی استخراج مس از پساب

نکات مهم در سمنتاسیون مس از پساب

  • ممکن است وقتی که آهن را داخل پساب می اندازید به خاطر وجود مقداری اسید در پساب، واکنش شدیدی رخ دهد. در این مواقع باید پساب را با آب رقیق کنید.
  • گاهی به دلیل وجود اسید یا مس در پساب، همه آهن حل می شود، در حالی که هنوز در پساب مس باقی مانده است، در این موارد باید باز هم به پساب آهن اضافه کنید تا مس به طور کامل رسوب کند.

از چه قطعات و لوازمی می توان مس بازیافت کرد؟

بردهای الکترونیکی و اکثر قطعات روی آنها، ضایعات مخابراتی، سیم ها، مفتول ها و کابل ها، ترانسفورماتورها، سیم پیچ های درون الکتروموتورها، کلیدها و رله ها، برخی پیچ های مورد استفاده در بردها، انواع لوازم خانگی از یخچال و لباسشویی گرفته تا پکیج و سیستم های تهویه و حتی خاک و سنگ طلا (برای کسانی که به استخراج طلا از خاک مشغول هستند) حاوی مس هستند و می توان این فلز را به یکی از روش های ذکر شده در بالا بازیافت نمود. همچنین سوای بردها و قطعات الکترونیکی، بسیاری از لوازم و قطعاتی که ربطی به صنعت بازیافت ضایعات الکترونیکی ندارد، در خود مس دارند که بد نیست به آنها اشاره ای داشته باشیم: ضایعات لوله های مسی، کندانسورها، رادیاتور خودرو، ظروف مسی، سفاله مس، ضایعات مس ذوبی، دیگ های مسی و بسیاری موارد دیگر

آموزش ایمن سازی و خنثی سازی پساب های اسیدکاری و تیزاب کاری

کتاب آموزش بازیافت طلا و نقره

معمولا پساب های فرایند اسیدکاری و تیزاب کاری حاوی فلزاتی همچون مس، طلا، نقره، پلاتین و پالادیوم هستند که باید از پساب ها بازیابی شوند. همچنین این پساب ها حاوی فلزات سمی و اسیدهای خورنده هستند که خطرات زیادی را متوجه محیط زیست می کنند. بنابراین پساب ها رو نمی توان به طور مستقیم دور ریخت؛ بلکه باید فلزات ارزشمند موجود در آن ها را بازیابی  و پساب ها را خنثی سازی و ایمن سازی کرد تا جهت دور ریختن آماده شوند.

در صورتی که مایلید فرایند خنثی سازی و ایمن سازی پساب ها و همچنین فرایند بازیابی فلزات گرانبها از آنها را یاد بگیرید، توصیه می کنیم کتاب “بازیابی شیمیایی طلا و نقره از جواهرات و قطعات الکترونیکی” را مطالعه فرمایید. این کتاب از طریق لینک زیر قابل تهیه است:

کتاب بازیابی شیمیایی طلا و نقره از جواهرات و قطعات الکترونیکی