اکسید سرب یا به طور صحیح تر مونواکسید سرب یا همان لیتارژ یکی از دو اکسید فلز سرب است که نقش زیادی در صنایع مختلف به خصوص در تولید رنگ و رنگدانه (پیگمنت)، صنعت ساخت استابیلایزر و صنعت باتری سازی ایفا می کند. در این مطلب قصد کرده ایم شما را بیشتر با این ماده شیمیایی مهم آشنا کنیم و توضیحاتی را هرچند مختصر، اما مفید در اختیار شما قرار دهیم.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مونواکسید سرب
اکسید سرب با فرمول شیمیایی PbO که بیشتر با نام لیتارژ شناخته می شود، پودری زرد رنگ و بدون بو است که در آب حل می شود، اما انحلال پذیری بسیاری پایینی دارد. این ماده در الکل نامحلول و در هیدروکلریک اسید و آمونیوم کلرید محلول است. لازم به ذکر است که مونواکسید سرب در دمای ۸۸۸ درجه سلسیوس ذوب میشود و در ۱۴۷۷ درجه سلسیوس به جوش می آید.
اکسید سرب چگونه تولید می شود؟
اکسید سرب زرد را معمولا به دو روش تولید می کنند. در روش اول این ماده در فرایند تولید شمش سرب، از اکسیداسیون سنگ معدنی و سولفیدی گالن به دست می آید و در روش دوم از حرارت دادن فلز سرب در دمای ششصد درجه سانتی گراد در حضور هوا تولید می شود. البته آن را می توان با تجزیه حرارتی ترکیبات نیترات سرب یا کربنات سرب هم تولید کرد.
کاربردهای اکسید سرب زرد
همانطور که در ابتدای مقاله ذکر شد این ماده شیمیایی کاربردهای زیادی در صنایع تولید رنگ و رنگدانه (پیگمنت)، ساخت استابیلایزر (اکسید سرب به صورت خیلی محدود در فرمولاسیون استابیلایزر مصرف می گردد، ولی ماده اولیه اصلی برای تولید استئارات های سرب نرمال، استئارات سرب دی بازیک، سولفات سرب تری بازیک و فسفیت سرب است که همگی آن ها از اجزای اصلی تولید استابیلایزر پایه سرب می باشند) و باتری سازی (جهت تولید باتری های سربی – اسیدی) دارد. این ماده همچنین در نقاشی به عنوان یکی از خشک‌کننده‌های رنگهای روغنی، در قالکاری به عنوان فلاکس ذوب، در تولید شیشه و ساخت لامپ تلویزیون، لاستیک سازی، تولید لعاب های سفالگری، تولید حشره کش، در صنعت نفت، تولید پی وی سی، تولید صابون های سرب، کاشی و سرامیک سازی تولید سایر ترکیبات سرب و بسیاری از کارهای دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.
نگهداری و انبارش لیتارژ
اکسید سرب زرد را باید در ظروف یا مخازن دربسته و محکم و در جایی خشک و خنک و به دور از گرد و غبار، رطوبت و آب، نور خورشید و مواد شیمیایی و به طور کلی عوامل ناسازگار نگهداری و انبار کرد.
نکات و اصول ایمنی
لیتارژ ترکیبی سمی و سرطان زا است که بلع یا استنشاق ذرات و گرد و غبار آن باعث مسمویت حاد می شود. این ماده شیمیایی در تماس با پوست ممکن است باعث سوزش یا حتی زخم شدن ناحیه تماس شود و در تماس با چشم نیز باعث آسیب خواهد شد که لازم است چشم سریعا با آب شسته شود. به طور کلی از مشکلاتی که این ماده شیمیایی سمی و خطرناک می تواند برای انسان ایجاد کند می توان به کم خونی، آسیب به کلیه ها، افزایش فشار خون، بیماری های پوستی و در بلند مدت سرطان اشاره کرد. بنابراین در کار با لیتارژ مجهز بودن به ماسک تنفسی مخصوص، دستکش و عینک ایمنی اجباری است.
