اکسید سرب قرمز یا تترا اکسید سرب که بیشتر با نام سرنج شناخته می‌شود، یکی از دو اکسید فلز سرب است که کاربردهای مهمی در صنایع مختلف از جمله تولید رنگ و پیگمنت (رنگدانه)، لعاب و شیشه سازی دارد. در این مطلب قصد داریم شما را بیشتر با این ماده شیمیایی مهم آشنا کنیم و توضیحات مفید و مختصری را در اختیار شما قرار دهیم.
ویژگی‌های اکسید سرب قرمز
اکسید سرب قرمز یا همان تترااکسید سرب با فرمول شیمیایی Pb3O4 پودری قرمز تا نارنجی‌رنگ و نامحلول در آب و محلول در هیدروکلریک اسید، اسید استیک، اسید نیتریک و بعضی از قلیاها است که در دمای ۵۰۰ درجه سلسیوس ذوب و به عبارتی تجزیه می‌شود. لازم به ذکر است که این ماده شیمیایی درست مثل خود فلز سرب سمی و سرطان‌زا است و البته ترکیبی با قابلیت انفجاری هم می‌باشد که خاصیت اکسیدکنندگی نیز دارد؛ هرچند از این لحاظ نسبت به پرمنگنات، کلرات‌ها و پرسولفات‌ها قدرت اکسیدکنندگی آن کمتر است.
تترااکسید سرب چگونه تولید می‌شود؟
سرنج به روش‌های مختلفی تولید می‌شود. به عنوان مثال در یکی از این روش‌ها لیتارژ را در دمای چهارصد تا چهارصد و پنجاه و در حضور هوا حرارت می‌دهند تا اکسید سرب قرمز تولید شود. البته محصول نهایی به مقداری لیتارژ آلوده خواهد بود که در این صورت باید با کمک محلول پتاسیم هیدروکسید خالص‌سازی شود.
کاربردهای سرنج
به علت اینکه اکسید سرب قرمز سمی و سرطان‌زا است، سعی می‌شود که از آن استفاده زیادی نشود. به هر صورت از این ماده شیمیایی برای تولید پیگمنت (رنگدانه)، رنگ و ضد زنگ، تولید لعاب، شیشه سازی به ویژه برای تولید شیشه سربی (طبق آمار بیش‌ترین مصرف این ماده شیمیایی در تولید شیشه است)، ساخت مداد قرمز، کبریت‌سازی، ساخت تجهیزات و اتصالات الکتریکی، ساخت مواد منفجره و وسایل آتش‌بازی، به عنوان فلاکس در ذوب فلزات، تولید برخی از مواد شیمیایی و بسیاری از کارهای دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نگهداری و انبارش اکسید سرب قرمز
همان‌طور که ذکر شد اکسید سرب قرمز سمی و قابل انفجار است و بنابراین نگهداری و انبارش یا حمل‌ونقل آن به دقت زیادی نیاز دارد. این ماده شیمیایی را باید در ظروف یا مخازن دربسته و محکم و در جایی خشک و خنک و به دور از گرد و غبار، رطوبت و آب، نور خورشید و مواد شیمیایی و به طور کلی عوامل ناسازگار به خصوص اکلیل آلومینیوم (واکنش سرنج و اکلیل آلومینیوم به راحتی باعث انفجار و آتش‌سوزی می‌شود) نگهداری و انبار کرد.
نکات و اصول ایمنی
سرنج ترکیبی سمی و سرطان‌زا است که بلع یا استنشاق ذرات و گرد و غبار آن باعث مسمومیت شدید می‌شود. این ترکیب شیمیایی در صورت بلعیده شدن، در اسید کلریدریک معده حل می‌شود و به خون راه پیدا می‌کند که درنتیجه موجب آسیب جدی به دستگاه گوارش و سلامتی انسان می‌گردد. تترا اکسید سرب همچنین تماس آن با پوست و چشم آسیب‌زا است و نباید با آن‌ها تماس پیدا کند. بنابراین در کار با سرنج جهت جلوگیری از عوارض و خطرات بالقوه این ماده شیمیایی، مجهز بودن به تجهیزاتی مثل ماسک تنفسی مخصوص، دستکش و عینک ایمنی الزامی خواهد بود.
