به آب خالص، بدون آلودگی و املاح که با فرایند تقطیر یا روش‌های دیگر تولید می‌شود آب مقطر می‌گویند. منظور از آلودگی و املاح هرگونه میکروارگانیسم، مواد شیمیایی نظیر کلر و نمک‌های معدنی اعم از کلریدها، سولفات‌ها و نیترات‌ها است. آب‌مقطر کاربردهای زیادی به ویژه در پزشکی و صنعت دارد و در انواع مختلفی به بازار عرضه می‌شود.
انواع آب مقطر
آب مقطر معمولاً به سه نوع یک‌بار تقطیر، دوبار تقطیر و چندبار تقطیر تقسیم می‌شود. آب‌مقطری را که طی یک فرایند تقطیر تولید شده باشد، یک‌بار تقطیر می‌گویند و اگر آن را یک‌بار دیگر تقطیر کنند، دوبار تقطیر می‌نامند. آب مقطری هم که بیش از دو بار تقطیر شود، چند بار تقطیر می‌گویند. لازم به ذکر است که نوع یک‌بار تقطیر کمترین و نوع چند بار تقطیر بیشترین خلوص و کیفیت را دارا است.
آب دی یونیزه
به آبی که با استفاده از دستگاه تبادل یونی، یون‌های معدنی‌اش نظیر کلسیم، منیزیم، آهن، سدیم و … حذف شده باشد، آب دی یونیزه می‌گویند. این آب نباید با آب مقطر اشتباه گرفته شود، چراکه خلوصش پایین‌تر است و تقریباً کاربردهای متفاوتی هم دارد.
نحوه تولید آب‌مقطر
آب مقطر به روش‌های مختلفی ازجمله روش تقطیر، اسمز معکوس و عبور از رزین تقسیم می‌شود که توضیحات مختصری را در مورد هر یک می‌دهیم.
روش تقطیر
روش تقطیر شناخته‌شده‌ترین و ساده‌ترین روش تولید آب مقطر است به طوری که هر فردی می‌تواند با چند وسیله ساده، آن را در خانه خود هم اجرا کند. در این روش آب را به کمک حرارت می‌جوشانند تا بخار شود، سپس بخار حاصل را به وسیله لوله و شیلنگ به مخزنی دیگر منتقل می‌کنند تا بخار در آن مخزن تبدیل به مایع شود و آب خالص تولید گردد. لازم به ذکر است که در روش تقطیر نود و پنج درصد املاح و ناخالصی‌ها از آب گرفته می‌شود.
روش عبور از رزین
در این روش آب از رزین‌های مخصوص عبور داده می‌شود تا خالص گردد. این روش به دو صورت دیجیتالی و آزمایشگاهی انجام می‌گیرد و نقطه‌ضعفش هم آن است که رزین‌ها باید به صورت مدام کنترل و احیا شوند.
روش اسمز معکوس
این روش که بر مبنای عبور آب ناخالص از فیلترها و نانوفیلترهای اسمز معکوس کار می‌کند، بیشتر برای نمک‌زدایی و تصفیه آب شور دریا استفاده می‌شود، ولی کم‌وبیش در تولید آب مقطر هم کاربرد دارد.
تولید آب مقطر در خانه و آزمایشگاه
هرچند آب‌مقطر به صورت گسترده در فروشگاه‌های مختلفی عرضه می‌شود، ولی بد نیست نحوه تولید آن را در خانه و آزمایشگاه بدانیم. روش‌های زیادی برای تولید خانگی این آب وجود دارد که همگی براساس روش تقطیر کار می‌کنند و تفاوت آن‌ها فقط در نوع وسایل مورد استفاده است. به عنوان مثال اگر به لوازم آزمایشگاهی دسترسی دارید، می‌توانید با استفاده از بشر، یک ارلن یا بالن و یک مبرد خنک‌کننده، مقداری آب مقطر تولید کنید. همچنین در خانه می‌توانید از روش پایین استفاده کنید:
1- قابلمه‌ای را تا نیمه از آب شیر پر کنید و ظرفی کوچک داخل آن قرار دهید به گونه‌ای که ظرف روی آب شناور بماند.
2- پس از آن درب قابلمه را به طور وارونه بگذارید و روی درب نیز چند قالب یخ قرار دهید.
3- در انتها قابلمه را روی اجاق‌گاز قرار داده و حرارت دهید.
اتفاقی که می‌افتد این است که آب درون قابلمه بخار می‌شود، بخارها به درب برخورد می‌کنند و تبدیل به مایع می‌شوند و سپس به ظرف درون قابلمه می‌ریزند و بدین طریق مقداری آب مقطر تولید می‌گردد.
کاربردهای آب مقطر
آب مقطر در صنعت پزشکی، داروسازی، آزمایشگاه های طبی، بیمارستان ها، ساخت انواع مواد شیمیایی، تولید باتری‌های سربی اسیدی و بسیاری موارد دیگر کاربرد دارد.
کاربرد در بازیابی فلزات گرانبها
آب مقطر در کنار اسید نیتریک و کلریدریک اسید، یکی از مواد شیمیایی لازم و ضروری برای بازیابی فلزات گرانبها است. از این آب در آبکاری قطعات فلزی و غیرفلزی جهت ساخت الکترولیت استفاده می‌شود. همچنین در اسیدکاری فلزات گرانبها کاربرد دارد.
خطرات و نکات ایمنی
آب مقطر دارای خطر خاصی نیست، به طوری که حتی نوع آشامیدنی آن هم موجود است. این آب خاصیت خورندگی ندارد و پ هاش آن هم در حدود هفت است. تنها نکته‌ای که باید هنگام کار با آن توجه کرد این است که آب‌های مقطر صنعتی و به طور کلی غیر آشامیدنی حاوی مواد شیمیایی افزودنی هستند که نوشیدن آن می‌تواند باعث مسمومیت شما شود، بنابراین نباید تصور کرد که آب‌مقطری را که از فروشگاه مواد شیمیایی خریداری می کنید، می توان نوشید.
