اسید فسفریک یک اسید ضعیف و از مهم‌ترین اسیدهای معدنی و پرکاربرد در دنیا است. این اسید بعد از اسید سولفوریک رتبه دوم تولید در سطح جهانی را داراست و بنابراین می‌توان گفت که از پرمصرف‌ترین مواد شیمیایی در صنایع مختلف به شمار می‌رود. این ماده شیمیایی در دو گرید صنعتی و خوراکی تولید و برای کارهای مختلف ازجمله جهت تولید کودهای شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی
اسید فسفریک با فرمول شیمیایی H3PO4 معمولاً به شکل محلول در آب و به صورت غلیظ، بی‌رنگ، بدون بو، غیرفرار و با غلظت 54 تا 85 درصد است، البته نوع جامد آن که کاملاً خالص و پودری است هم وجود دارد. نقطه ذوب این اسید 42 درجه سانتی‌گراد است و نقطه جوش آن 158 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
روش‌های تولید اسید فسفریک
اسید فسفریک با یکی از سه روش مرطوب، حرارتی و کوره خشک تولید می‌شود. در روش مرطوب که رایج‌ترین روش تولید این اسید ضعیف است و بیشتر برای تولید کود شیمیایی استفاده می‌گردد، سنگ‌های معدنی حاوی فسفات با اسید سولفوریک واکنش داده می‌شود که طی این واکنش اسید فسفریک تولید شده و رسوب سولفات کلسیم به عنوان محصول جانبی ته‌نشین می‌گردد. در روش کوره سنگ معدن فسفات با ترکیب شدن با یک منبع کربن، سیلیکا و گرما احیا می‌شود. این روش به دلیل کاهش اثرات زیست‌محیطی و هزینه‌های تولید اخیراً بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
روش حرارتی نیز که قادر است محصول نهایی بسیار خالصی تولید کند و به همین دلیل برای صنایع غذایی و دارویی استفاده می‌شود، به این صورت انجام می‌گیرد که عنصر فسفر با اکسیژن ترکیب می‌شود و فسفروس پنتااکسید تولید می‌شود و پس از آن فسفروس پنتا اکسید را هیدراته می‌کنند تا درنهایت اسید فسفریک تولید شود.
کاربردهای اسید فسفریک
همان‌طور که ذکر شد این اسید کاربردهای زیادی دارد. بیشتر اسید فسفریک تولید شده در جهان برای تولید کودهای فسفاته مثل سوپر فسفات سه گانه، دی آمونیوم هیدروژن فسفات و مونوآمونیوم دی هیدروژن فسفات استفاده می‌شود. البته از آن برای تهیه مکمل‌های غذایی دام و طیور هم استفاده می‌شود. از این ماده شیمیایی همچنین در تولید غذاهای کنسروی، ترشی و مربا، گوشت فراوری شده و نوشابه‌های گازدار (این ماده سبب دادن طعم تند به غذا می‌شود)، در تولید شوینده‌ها، در ساخت داروهایی مثل آسپیرین، در دندان‌پزشکی، استفاده به عنوان الکترولیت در پیل‌های سوختی، عامل اکسیدکننده شیمیایی برای تولید کربن فعال، برای تنظیم pH در تولید محصولات آرایشی و بهداشتی، برای زدودن زنگ آهن از ابزارهای آهنی یا فولادی و تبدیل زنگ آهن به فسفات‌های محلول در آب، تصفیه پساب‌ها، ، ضد حریق کردن برخی سطوح و عوامل بازدارنده اشتعال و بسیاری از کارهای دیگر استفاده می‌شود.
خطرات و نکات ایمنی
با توجه به اینکه اسید فسفریک، اسیدی خورنده است؛ در صورت تماس با پوست و به خصوص چشم سوختگی شیمیایی می‌شود. تنفس بخار اسید فسفریک نیز باعث تحریک بینی، گلو و قسمت بالای مجاری تنفسی خواهد شد. بلع اتفاقی این اسید هم منجر به درد شکم، سوزش گلو و حالت تهوع در فرد می‌شود و اگر مقدار اسیدی که توسط فرد بلعیده شده است، زیاد باشد احتمال شوک، از کار افتادن گردش جریان خون و حتی مرگ بسیار زیاد است.
نگهداری و انبار کردن اسید فسفریک
اسید فسفریک را باید در مکانی خشک و با تهویه مناسب و دور از نور خورشید، مواد ناسازگار مثل بازها، منابع گرما و احتراق نگهداری و انبار کرد و به طور منظم تغییرات فیزیکی یا علائم تبلور، آسیب یا نشت را بررسی نمود.
