ید (انگلیسی: Iodine) یکی از عناصر شیمیایی جدول مندلیف و یک شبه فلز مهم و البته کمیاب است که کاربردهای زیادی در صنایع مختلف ازجمله صنایع غذایی و دارویی دارد. این عنصر نقش مهمی را در زندگی ما ایفا می‌کند و حتی سلامتی ما نیز به آن مربوط می‌شود.
ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی
ید با نماد شیمیایی I جامدی بلوری و به رنگ خاکستری مایل به سیاه یا بنفش و البته درخشان است که به مقدار کمی در آب و به مقدار قابل قبولی در کلروفرم، محلول‌های برمید، محلول‌های کلرید، کربن تتراکلرید و کربن دی‌سولفید حل می‌شود. این عنصر کمیاب‌ترین هالوژن پایدار در طبیعت است و از نظر فراوانی، در جایگاه شصت و سوم عناصر قرار می‌گیرد. همچنین الکترون‌دهنده‌ترین هالوژن شبه فلز محسوب می‌شود و در بين هالوژن‌ها از نظر الکترونگاتيويته در رتبه آخر قرار می‌گیرد و شدت واکنش آن در مقايسه با فلوئور، کلر و برم کمتر است. سایر خصوصیات این عنصر شیمیایی به شرح زیر می‌باشد.
عدد اتمی: ۵۳
جرم اتمی: ۱۲۶٫۹۰۴۴۷
نقطه ذوب: ۱۱۳٫۵ درجه سلسیوس
نقطه جوش: ۱۸۵٫۴ درجه سلسیوس
تاریخچه عنصر ید
ید در سال ۱۸۱۱ میلادی توسط شیمی‌دانی فرانسوی به نام برنار کورتوی و به صورت اتفاقی کشف شد و دو سال بعد، توسط ژوزف لویی گیلوساک، نام‌گذاری شد. گفتنی است که ید در زبان یونانی به معنای رنگ بنفش است و به دلیل رنگ بنفش بخارات این عنصر و برخی از ترکیبات آن مانند یدید، پریدات و یُدات، این نام برای آن انتخاب شده است.
تولید ید
روش‌های مختلفی برای تولید این عنصر وجود دارد. به طور مثال ید بسیار خالص را می‌توان از واکنش پتاسیم یدید با سولفات مس تهیه کرد.
اهمیت برای سلامتی
ید برای کارکرد درست غده تیروئید ضروری است. این عنصر نقش مهمی در حفظ سلامت سیستم عصبی دارد و به رشد استخوان‌ها و دندان‌ها در بدن کمک می‌کند. وجود این عنصر برای ایجاد تعادل در سوخت و ساز بدن لازم است و به پروتئین‌سازی در بدن نیز کمک می‌کند. همچنین در جلوگیری از ابتلا به سرطان، حفظ انرژی بدن، حفظ استحکام ناخن‌ها، جلوگیری از پوسیدگی دندان و تقویت مو مفید است. لازم به ذکر است که در صورت کمبود این عنصر در بدن، عوارض متعددی شامل ابتلا به بیماری گواتر، بروز مشکلات غده تیروئید، گیجی و کم حافظه شدن، حساسیت شدید به سرما و ابتلا به کرتی نیم در نوزادان به وجود می‌آید. از منابع حاوی این عنصر مهم و حیاتی می‌توان به ماهی سفید، تخم‌مرغ، شیر و نمک یددار اشاره نمود.
کاربردهای ید
از ید جهت تولید ترکیبات یددار مثل سدیم یدید، یدید نقره و پتاسیم یدید، به عنوان مکمل خوراک دام، ساخت داروهای پزشکی مثل داروهای ضدعفونی‌کننده، به عنوان کاتالیزور و پیگمنت، جهت بارور کردن ابرها (باران مصنوعی)، در عکاسی، جهت تولید نمک یددار و غیره استفاده می‌شود.
شیوه نگهداری و انبارش
ید را در محیطی خنک و خشک و به دور از نور مستقیم آفتاب و گرمای شدید، مواد قابل‌احتراق و فلزاتی نظیر آلومینیوم و در ظروف کاملاً پلمب شده نگهداری کنید.
مسائل ایمنی ید
این عنصر در حالت آزاد بسیار سمی و حتی کشنده است و تماس مستقیم آن با پوست خطرناک می‌باشد و درواقع تماس مستقیم با آن می‌تواند باعث آسیب و سوختگی‌های شیمیایی گردد. تنفس بخار ید نیز برای چشم و غشای مخاطی خطرناک است و در طولانی مدت حتی در مقادیر کم می‌تواند برای غده تیروئید خطرناک و سرطان‌زا باشد.
