سدیم ساخارین که از آن به عنوان شکر مصنوعی نیز یاد می‌شود، یک ماده شیمیایی شیرین‌کننده است که در صنایع مختلف به خصوص صنایع غذایی کاربردهای زیادی دارد. این ماده معمولاً به عنوان جایگزین شکر استفاده می‌شود، زیرا حاوی کالری یا کربوهیدرات نیست. این ماده در بدن انسان تجزیه نمی‌شود، در نتیجه بدون اینکه تغییری در بدن ایجاد کند دفع می‌شود.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی
سدیم ساخارین یا بنزوئیل سولفیمید با فرمول شیمیایی C7H5NO3S1 به شکل پودری کریستالی و سفیدرنگ و فاقد بود است که میزان شیرین‌کنندگی آن حدود ۳۰۰ برابر شکر و ۵۵۰ برابر ساکارز است و در عین حال در غلظت‌های بالا دارای طعمی تلخ یا فلزی است. این ماده شیمیایی در برابر حرارت پایدار بوده و در آب، آمیل استات، اتیل استات و بنزن محلول است. لازم به ذکر است که نقطه ذوب این ترکیب ۲۲۸.۸ تا ۲۲۹.۷ درجه سانتی‌گراد و نقطه جوش آن ۱۳۸۸ درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
تولید سدیم ساخارین
این ماده شیمیایی برای اولین بار به طور تصادفی توسط شیمیدانی به نام فالبرگ، هنگامی که روی یک ماده نگهدارنده غذایی جدید کار می‌کرد، کشف شد. در طی جنگ جهانی دوم به دلیل کوپنی شدن شکر میزان مصرف ساخارین افزایش پیدا کرد تا سال 1960 که نتایج تحقیقات نشان داد ساخارین سبب بروز سرطان می‌شود. پس از آن FDA مصرف آن را محدود کرد و در سال 1977 مصرف آن در کانادا نیز ممنوع شد، ولی نتایج تحقیقات بعدی ایجاد سرطان در انسان را به اثبات نرساند. از این رو FDA در سال 2001 این ماده را ایمن نامید.
امروزه سدیم ساخارین را به روش‌های مختلفی تولید می‌کنند. در یکی از رایج‌ترین روش‌ها که روش تولوئن نام دارد، سولفوردار کردن تولوئن با اسید کلروسولفوریک باعث جایگزینی اورتو و پارا با سولفونیل کلرایدها می‌شود. ایزومر اورتو جدا شده و با سولفونامید و آمونیاک تبدیل می‌شود. جایگزینی اکسیداسیون متیل، باعث تشکیل کربوکسیلیک اسید می‌شود که برای تولید ساخارین بدون اسید کریستال می‌گردد.
کاربردهای سدیم ساخارین
از سدیم ساخارین برای شیرین کردن محصولات غذایی مانند نوشابه، نوشیدنی‌های رژیمی، شکلات‌ها، بیسکوئیت‌ها و آدامس، مربا و مواد غذایی مناسب برای افراد دیابتی استفاده می‌شود. این ماده همچنین برای تولید محصولات آرایشی و بهداشتی نظیر رژ لب، خط چشم، خمیردندان، دهان‌شویه، ساخت علف‌کش و آفت‌کش، در آبکاری به عنوان یک ماده افزودنی (مثلاً در آبکاری نیکل از این ماده برای درخشندگی بیشتر کمک می‌گیرند. همچنین حمام‌های الکتریکی طلا و پالادیوم با استفاده از سدیم ساخارین به اجرا درمی‌آید)، در داروسازی جهت تولید انواع دارو، مولتی‌ویتامین و شربت، برای ساخت چسب های بی‌هوازی و در بسیاری از صنایع دیگر به کار می‌رود.
نگهداری و انبارش سدیم ساخارین
این ترکیب شیمیایی را باید در ظروفی دربسته و در جایی خشک و خنک و به دور حرارت و گرما، آب و رطوبت و دارای تهویه مناسب نگهداری و انبار کرد.
نکات و اصول ایمنی
در صورت تماس سدیم ساخارین با پوست، باعث تحریک و سوزش پوست می‌شود. در صورت بلعیدن این ماده نیز حالت اسهال و استفراغ و تهوع ایجاد خواهد شد و در صورت بلع زیاد نیز معمولاً ورم مخاط مری و خونریزی اتفاق می‌افتد. ضمناً به دلیل ایجاد سرطان مثانه در حیوانات آزمایشگاهی بهتر است برخی از افراد مثل زنان باردار از مصرف این ماده خودداری کنند.
