کربنات پتاسیم یا کربنات پتاس یا نمک تارتار پودری کریستالی و به رنگ سفید یا بی‌رنگ و مشتق گرفته از پتاسیم است که کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف به خصوص صنایع غذایی، شیشه سازی و کشاورزی دارد. در این مقاله قصد داریم در مورد این ماده شیمیایی بیشتر بحث کنیم.
ویژگی‌های شیمیایی و فیزیکی
همان‌طور که گفته شد پتاسیم کربنات با فرمول شیمیایی K2CO3 به صورت پودر و کریستالی و به رنگ سفید تا بی‌رنگ است. این ماده شیمیایی در آب انحلال‌پذیر است و پس از حل شدن در آب محلولی قویاً قلیایی تشکیل می‌دهد، اما در اتانول حل نمی‌گردد. لازم به ذکر است که دمای ذوب این ترکیب 891 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.
تولید پتاسیم کربنات
برای تولید این ماده شیمیایی به کمک فرایند الکترولیز، کلرید پتاسیم به هیدروکسید پتاسیم تبدیل می‌شود. سپس هیدروکسید پتاسیم با دی‌اکسید کربن تیمار می‌گردد تا بی‌کربنات پتاسیم تولید شود. این ترکیب درنهایت با حرارت دادن به آب، دی‌اکسید کربن و کربنات پتاسیم تجزیه می‌شود. البته روش دیگری هم برای تولید این ترکیب شیمیایی وجود دارد که در آن روش مخلوطی از کلرید پتاسیم، کربنات منیزیم یا اکسید منیزیم و دی‌اکسید کربن تحت فشار قرار می‌گیرند که باعث تشکیل نمک مضاعف می‌شود. سپس نمک مضاعف برای به دست آوردن پتاسیم‌کربنات گرم می‌شود.
کاربردهای پتاسیم کربنات
پتاسیم کربنات در صنعت کاربردهای زیادی دارد. برای مثال در کشاورزی از آن به عنوان اجزای تشکیل‌دهنده کودهای شیمیایی یا به عنوان ماده اولیه در خوراک دام، شیشه‌سازی، نساجی، در صنایع غذایی جهت تولید نان، پودر کاکائو و یا برای خشک کردن میوه‌ها به خصوص انگور، صنایع آرایشی و بهداشتی، صنایع شوینده به ویژه برای تولید صابون، ساخت مواد شیمیایی، کود شیمیایی و … کاربرد دارد. همچنین در تولید رنگ و جوهرهای چاپی، ساخت پرتوهای کاتدی، لامپ تلویزیون و لنزهای اپتیکال، جایگزین امن‌تر و بهتر برای پتاسیم هیدروکسید برای کارهای مختلف، لعاب سفال، جوشکاری لحیم و جریان‌های پوششی در جوشکاری قوسی و بسیاری از کارهای دیگر از این ماده شیمیایی به طور گسترده استفاده می‌شود.
نگهداری و انبار کردن کربنات پتاسیم
کربنات پتاسیم جاذب رطوبت است و تمایل زیادی به جذب آب و رطوبت از خود نشان می‌دهد. پس واضح است که باید آن را در انباری خشک و بدون آب و رطوبت نگهداری کرد تا فاسد و خراب نشود. این ماده شیمیایی همچنین باید در جایی خنک و با دمای مناسب، با تهویه کافی و به دور از نور خورشید و عوامل و مواد شیمیایی ناسازگار مثل اسیدها انبار شود.
نکات ایمنی
پتاسیم کربنات مثل همه مواد شیمیایی خطرات خود را دارد که از آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استنشاق گرد و غبار و ذرات این ماده می‌تواند سبب باعث مشکلات شدید تنفسی شود که میزان آسیب‌دیدگی آن به میزان و شدت استنشاق بستگی دارد.
- بلع این ماده باعث از بین رفتن غشای مخاطی گلو، دهان، مری و معده می‌شود.
- در صورت برخورد با پوست باعث مشکلات و حساسیت‌های پوستی می‌شود.
- در صورت برخورد با چشم می‌تواند باعث آسیب‌های جدی در ناحیه چشم گردد.
لازم به ذکر است که این ماده علاوه بر اثرات جانبی که بر سلامت انسان می‌گذارد دارای اثرات زیست‌محیطی ناچیزی نیز می‌باشد.
