بازیافت پلاتین از ضایعات و وسایل مختلف

پلاتین یکی از فلزات گرانبها با ارزش بالا و خصوصیات ویژه است که گاه قیمت آن از طلا بالاتر می رود. این فلز به دلیل دارا بودن ویژگی های خاص خود در بسیاری از صنایع کاربرد دارد و در ساخت وسایل زیادی به کار می رود و نقش مهمی در اقتصاد و محیط زیست ایفا می کند. در این مطلب ضایعات و وسایل مستعملی که می توانند حاوی پلاتین باشند و باید برای بازیافت پلاتین مورد توجه قرار گیرند را نام می بریم. همچنین می توانید جهت آشنایی با خصوصیات شیمیایی و فیزیکی پلاتین، به صفحه ویکی پدیای آن نگاهی بیندازید.

وسایلی که برای بازیافت پلاتین باید جمع آوری شوند

• بخشی از کاتالیست های پتروشیمی و صنایع شیمیایی، مخصوصا آنهایی که در پروسه تولید کود شیمیایی به کار می روند، حاوی پلاتین می باشند و یکی از منابع بسیار مناسب برای بازیافت پلاتین به شمار می روند.
• کاتالیست های پلاتین که در پالایشگاه ها به کار می روند.
• کاتالیست های اگزوز خودرو که علاوه بر پلاتین، پالادیوم و رودیوم هم در خود دارند.
• ترموکوپل های صنعتی که درواقع ابزاری برای اندازه گیری دما هستند که حاوی سیم های فلزی می باشند که بعضا این سیم ها از پلاتین و رودیوم ساخته می شوند.

• بعضی از وسایل دندان پزشکی از پلاتین ساخته شده اند یا با پلاتین آبکاری گردیده اند.
• بعضی از وسایل و ابزارهای پزشکی و جراحی از پلاتین ساخته می شوند یا با آن آبکاری می شوند.
• در بعضی از موتورهای هواپیما، پلاتین به کار می رود.
• جواهرات ساخته شده با پلاتین نیز منبع مناسبی برای بازیافت پلاتین می باشند.
• ساعت های لوکس و همچنین لوازم دکوری مثل فندک و خودکار ممکن است از پلاتین ساخته شده باشند یا دارای آبکاری پلاتین باشند.

آیا ضایعات کامپیوتری هم حاوی پلاتین هستند؟

ضایعات کامپیوتری حاوی طلا، نقره و پالادیوم هستند اما گاهی اوقات می توان پلاتین هم در این  ضایعات پیدا کرد. در واقع مقدار پلاتین به کار رفته در قطعات و بردهای الکترونیکی بسیار کمتر از طلا، نقره و پالادیوم می باشد اما باز هم بسته به شرایط، سازندگان از پلاتین هم در ساخت قطعات الکترونیکی استفاده می کنند که در ادامه به این قطعات اشاره می کنیم.

سی پی یو ها

در بعضی از سی پی یو ها امکان دارد پلاتین به کار رفته باشد به همین خاطر هنگان تیزاب کاری سی پی یو ها برای بازیافت طلا، باید محلول را با استانوس کلرید تست کنید تا اگر در محلول پلاتین حل شده باشد، بازیافت گردد.

آی سی ها 

آی سی ها یا همان چیپ ها هم ممکن است حاوی پلاتین باشند و حین بازیافت آنها باید این موضوع را در نظر گرفت. آی سی ها اگر به روش قالکاری بازیافت شوند، پلاتین نیز به قرص نقره منتقل خواهد شد و می تواند بازیافت گردد.

پین ها

بعضی از پین ها، اگرچه بسیار نادر است، اما ممکن است با پلاتین آبکاری شده باشند. این احتمال در پین هایی که از بردهای مخابراتی جداسازی شده اند بیشتر است.

هاردیسک ها – حاوی پلاتین اما غیرقابل بازیافت

در هاردیسک های قدیمی مقدار بسیار کمی پلاتین روی دیسک های هارد وجود دارد که معمولا بازیافت آن به صرفه نیست چون مقدار آن بسیار کم است.

خازن های نصب سطحی

خازن های نصب سطحی معمولا حاوی نقره و پالادیوم هستند اما گاهی مشاهده شده است که در بعضی از آنها پلاتین و طلا به کار رفته است.

کاتالیزورهای اگزوز خودرو – منبع اصلی بازیافت پلاتین

کاتالیزورهای مستعمل اگزوز خودرو یا کاتالیست های کانورتور منبع اصلی بازیافت پلاتین محسوب می شوند، زیرا پلاتین به طور گسترده در کاتالیزورهای خودروهای دیزلی و بنزینی استفاده می‌شود، هرچند استفاده از آن در کاتالیزورهای خودروهای بنزینی به دلیل کاهش هزینه‌ها رو به افزایش است. به طور مثال در سال 2022، تقریباً ۳ میلیون اونس پلاتین برای ساخت کاتالیزورهای خودروها استفاده شد که معمولا بیش از نود درصد این پلاتین پس از مستعمل و خراب شدن کاتالیست ها بازیافت شده و دوباره به پروسه تولید باز می گردد.

گفتنی است که کاتالیست های کانورتور علاوه بر پلاتین، حاوی پالادیوم و رودیوم و حتی فلزات دیگری مثل مس، نیکل، منگنز و آهن نیز هستند و میزان فلز گرانبهای موجود و قابل استخراج در آنها بستگی به نوع و سازنده کاتالیست دارد و نمی توان عدد دقیقی را ذکر کرد. از این رو موقع خرید ضایعات کاتالیست کانورتور، جدای از قیمت جهانی فلزات پلاتین، پالادیوم و رودیوم – که در کاتالیست موجود هستند – باید به شرکت و کشور سازنده و حتی خودرویی که در آن کاتالیست به کار رفته توجه کرد.

استخراج پلاتین از کاتالیست های صنعتی

بعضی از کاتالیست های مورد استفاده در صنایع مختلف اعم از صنایع شیمیایی، پتروشیمی، پالایشگاهی و … ممکن است حاوی پلاتین باشند. از آنجایی که این کاتالیست ها موقع مستعمل شدن، معمولا در حجم بالا در دسترس هستند همواره یکی از گزینه های مناسب برای استخراج پلاتین به حساب می آیند.

جواهرات پلاتین

آلیاژهای پلاتین برای ساخت جواهرات مختلف مثل النگو، انگشتر، ساعت های لوکس و به ویژه حلقه های ازدواج و به طور کلی جواهراتی که لازم است مقاوم در برابر زنگ‌زدگی و درعین حال سفید و زیبا باشند، استفاده می‌شوند و معمولا دارای هشتاد یا نود درصد پلاتین هستند و بنابراین منبع دیگری برای بازیافت پلاتین به شمار می روند. البته جواهرات و زیورآلات پلاتین نسبت به کاتالیزورها سهم به مراتب کمتر و کوچکتری در تامین پلاتین بازیافتی دارند. ضمنا بعضی از جواهرات ار آلیاژهایی ساخته می شوند که درون آنها مقداری پلاتین استفاده شده است مثل آلیاژ پلاتین-نقره که در بعضی انگشترها به کار رفته است.

ابزارآلات آزمایشگاهی و پزشکی

بوته های آزمایشگاهی، ابزارآلات دقیق آزمایشگاهی مثل موچین ها و انبرها و همچنین برخی لوازم جراحی که نیاز به تحمل حرارتی بالا یا مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی دارند، ممکن است از پلاتین ساخته شده باشند.

بازیافت پلاتین از سیم های ترموکوپل

ترموکوپل ها دارای چند سیم نازک هستند که برای مانیتور کردن دما به کار می روند. در بعضی از ترموکوپل های صنعتی، این سیم ها ممکن است از پلاتین ساخته شده باشند. بنابراین موقع برخورد با ترموکوپل ضایعاتی، این نکته را در نظر داشته باشید.

آزمایشی ساده برای تست قطعه مشکوک به پلاتین

یک آزمایش ساده که کم و بیش می توانید با آن قطعه مشکوک به پلاتین خود را آزمایش و تست کنید، استفاده از یک مشعل ساده (تورچ) و حرارت دادن قطعه است. درواقع باید قطعه خود را با مشعل گازی حرارت دهید تا قرمز شود. سپس تورچ را بردارید. اگر قطعه از پلاتین باشد، پس از خنک شدن، هیچ تغییر رنگی نخواهد داشت و همچنان سطح آن درخشان و براق خواهد بود.