تشکیل كانسارهای فلزات گروه پلاتین

كانسارهای فلزات گروه پلاتين درواقع ماگماي آغازين همراه با سنگ مافيک و اولترامافيک هستند که در اين كانسارها، فلزات گروه پلاتین همچون پالادیوم، پلاتین و رودیوم یافت می‌شوند. از آنجایی که در این کانسارها، علاوه بر فلزات ذکرشده، سولفید هم وجود دارد، بنابراین ته‌نشینی یک فاز سولفیدی برای تشكیل این كانسارها ضروری است.

تشکیل كانسارهای فلزات گروه پلاتین بر اثر اختلاط ماگما

در مورد کانسارهای ریف مرنسکی در بوشفلد آفریقای جنوبی، مجموعه استیل واتر در مونتانا امریکا، گریک دایک در زیمبابوه و لک دزایل در کانادا، اعتقاد بر این است که ته‌نشینی سولفیدهای حاوی فلزات گروه پلاتین درنتیجه اختلاط دو ماگمای مختلف انجام شده است.

بر اساس مدل ارائه‌شده توسط کمپ بل و همکاران، اختلاط ماگماها توسط اختلاف چگالی ماگماهای موجود در اتاق ماگمایی و ماگماهای ورودی کنترل می‌شود. چنانچه ماگمای ورودی دارای چگالی بیشتری باشد، در کف اتاقک ماگمایی گسترده می‌شود و در این حالت امتزاج بین ماگمای ورودی و ماگمای موجود در حد حداقل است. لیکن چنانچه ماگمای ورودی با سرعت زیاد به طرف بالا صعود نماید، در این صورت ماگما به درون اتاقک ماگمایی فوران می‌کند و به مقدار کمی با ماگمای موجود در اتاق ماگمایی مخلوط می‌شود.

چنانچه ماگمای ورودی سبک‌تر از ماگمای موجود در اتاقک ماگمایی باشد، در این صورت ماگما به طرف بالای اتاقک ماگمایی فوران نموده و بر روی سطح ماگمای موجود در اتاقک ماگمایی گسترده می‌شود و چنانچه ماگمای ورودی چگالی برابر با چگالی بخشی از ماگمای موجود در اتاقک ماگمایی داشته باشد. در این صورت، این ماگمای ورودی با همان بخش از ماگمای موجود در اتاقک ماگمایی ممزوج خواهد شد.

تشکیل شدن کانسارها بر اثر آلایش ماگمایی

کانسارهای سولفیدی ماگمایی که حاوی فلزات گروه پلاتین هستند، در توده‌های خروجی و نفوذی‌های مافیک و اولترامافیک یافت می‌شوند که در آن‌ها اشباع شدن ماگما از نقطه نظر گوگرد توسط یک منبع خارجی مانند آلودگی توسط سنگ‌های دیواره ایجاد شده است. به عنوان مثال در مورد کانسارهای نیکل موجود در کمربند نیکل منیتوبا در کانادا پیشنهاد شده است که گوگرد دارای یک منشأ خارجی است و فلزات آهن و نیکل از ماگما سرچشمه گرفته‌اند.

آغشتگی توسط سنگ‌های دیواره عامل مهمی در جهت تشکیل و ته‌نشست مذاب سولفیدی است. ماده‌ای که باعث این فرآیند می‌شود، ممکن است گوگرد و یا سیلیکای موجود در سنگ‌های دیواره و یا یک مذاب سیلیکاتی باشد. از دیگر کانسارها می‌توان کانسار نوریلسک در روسیه و تامپسون در کانادا را نام برد. به نظر می‌رسد که پلاتین در این کانسارها در درجه اول به‌صورت ماده فرعی ایزومرف در سولفورها ظاهر شده است. این سولفورهای پلاتین دار یا به‌صورت انتشاری تشکیل شده است و یا به شکل عدسی‌های پهن و لایه‌های کم‌وبیش منظم در سنگ‌های قلیائی مولد ظاهر می‌شود. لایه‌ها و یا عدسی‌ها اکثر در جهت چینه‌بندی ماگمایی قرار گرفته است. نمونه‌ای از این کانسارها توده‌های آذرین بوشولد واقع در افریقای جنوبی است. در این ناحیه فلزات پلاتین همراه سولفورها در سطح وسیعی از یک لایه نازک مواد آذرین تشکیل شده است.

دیوتریک

پلاتین‌های امروزی به مقدار زیاد از پلاسرهای پلاتین دار استخراج می‌شود. مهم‌ترین توده‌ای پلاسری پلاتین در کلمبیا و شوروی سابق پیدا شده است. این پلاسرها غالباً پلاسرهای رودخانه‌ای است. در این پلاسرها تجمع پلاتین فلزی با کرومیت، اولیوین و یا پیروکسن نشان می‌دهد که ماده معدنی از فاصله زیادی حمل نشده است. در مقایسه این کانسارهای پلاسری با قطعات سنگ مولد می‌توان دریافت که این پلاسرها فقط چند کیلومتر از محل سنگ اولیه دور شده است. توده اولیه این پلاسرها توده‌های دونیت – پیروکسینیت بوده است که در همان منطقه وجود دارد.