مطالب آموزشی پیرامون شیمی، مواد شیمیایی و استخراج فلزات گران‌بها
زباله‌های الکترونیکی حاصل از گوشیهای هوشمند چه می‌شوند؟
امروزه گوشیهای هوشمند جزئی جدانشدنی از زندگی ما شده‌اند و همه ما از آن‌ها استفاده می‌کنیم. مسلماً این گوشی‌ها مثل سایر وسایل الکترونیکی عمر مشخصی دارند و پس از مدتی باید تعویض شوند. به طور میانگین بیشتر افراد گوشیهای خود را در دوره‌های یک تا سه ساله تعویض می‌کنند که این باعث تولید زباله و ضایعات الکترونیکی می‌شود؛ ضایعاتی که حاوی فلزات و مواد باارزش مثل طلا، نقره، پلاتین، پالادیوم، مس، آهن، آلومینیوم، انواع پلاستیک، مواد معدنی کمیاب و بسیاری چیزهای دیگر می‌باشد. اما پرسش اینجاست که چه بر سر این زباله‌های باارزش می‌آید؟ در این مقاله تلاش می‌کنیم به این پرسش پاسخ دهیم.
فلزات گران‌بها و فلزات اساسی
فلزات گران‌بها مثل طلا و نقره و فلزات غیرگرانبها ولی باارزش مثل آلومینیوم، مس، نیکل، کبالت و آهن نقشی اساسی در تولید گوشی هوشمند دارند. میزان به کارگیری این فلزات به قدری است که معمولاً بازیافت آن‌ها از ضایعات گوشیهای هوشمند توجیه اقتصادی دارد. به خصوص آنکه برای استخراج و تولید فلزات مذکور باید منابع و انرژی زیادی صرف شود. به طور مثال برای به دست آمدن یک گرم طلا باید یک تُن سنگ معدن استخراج کرد و میزان زیادی آب، انرژی و مواد شیمیایی مثل سیانید استفاده نمود. حتی استخراج بعضی از این فلزات مشکلات خاص خود را دارد. برای نمونه بخش زیادی از کبالت که کاربرد مهمی در ساخت باتری های گوشیهای هوشمند دارد، از معادن کشور کنگو استخراج می شود که همیشه گزارش هایی در مورد شرایط غیرانسانی در معادن آن وجود داشته است.
بنابراین با توجه به مسائل بالا بازیافت فلزات ذکرشده از زباله های الکترونیکی امری مهم محسوب می شود. گفتنی است که استخراج و بازیافت فلزات گران‌بها معمولاً به وسیله اسیدها یا ذوب در کوره انجام می‌گیرد و بازیافت فلزات دیگر نیز بسته به نوع فلز به صورت دستی یا با روش ذوب یا اسید انجام می‌شود.
مواد معدنی کمیاب به کار گرفته شده در گوشیهای هوشمند
از دیگر مواد باارزش که در ساخت گوشیهای هوشمند به کار می‌رود و ارزش بازیافت دارد، مواد معدنی کمیاب است. این مواد معدنی که شامل لانتانیدهاهستند از 15 عنصر با اعداد اتمی 57 تا 71 مثل ایتریُم و اسکاندیُم تشکیل شده‌اند. البته میزان این مواد معدنی در زباله‌های الکترونیکی زیاد نیست و بازیافت آن‌ها هم شرایط خاص خود را می‌طلبد.
لازم به ذکر است که این مواد معدنی درواقع به آن میزانی که در ابتدا دانشمندان تصور می‌کردند کمیاب نیستند. معادنی که میزان کافی از این مواد را در خود جای داده‌اند در سرتاسر دنیا پخش شده‌اند و در حال حاضر چین بزرگ‌ترین تأمین‌کننده مواد معدنی کمیاب در جهان محسوب می‌شود، اما استخراج و تولید آن‌ها زیاد نیست. به طور مثال در سال 2017 تولید مواد معدنی در چین 105 هزار تُن بوده و استرالیا با 20 هزار تن و روسیه با تنها 3 هزار تن در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. به این ترتیب می‌توان گفت این چین است که بازار مواد معدنی کمیاب را تحت سلطه خود دارد.
پلاستیک‌های موجود در ضایعات گوشیهای هوشمند
پلاستیک‌ها ارزان‌قیمت هستند و تولید آن‌ها نیز کار ساده است. به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های سازنده گوشیهای هوشمند از پلاستیک در محصولات خود استفاده می‌کنند. خوشبختانه بازیافت پلاستیک‌ها معمولاً آسان است و اکثراً با فرایندهای ساده مثل استفاده از دست و دستگاه‌های مکانیکی ساده جداسازی و بازیافت می‌شوند.
سخن پایانی
تولید گوشیهای هوشمند به هیچ‌وجه ساده نیست اما جداسازی و بازیافت مواد باارزش از آن‌ها حتی از تولیدشان هم سخت‌تر است. دلیل این موضوع در استفاده از عناصر متعددی است که اغلب به صورت نهفته در اجزای بسیار کوچکی در کنار هم گرد آمده‌اند. بسیاری از شرکت‌ها تلاش می‌کنند تنها موادی را بازیافت کنند که به سادگی با ذوب کردن قطعات حاصل شوند. برخی از فرایندهای دیگر بازیافت ممکن است نیاز به صرف انرژی بالا یا استفاده از مواد شیمیایی سمی داشته باشند. در انتها باز هم بسیاری از آن‌ها سر از زباله‌دان‌ها درمی‌آورند چراکه بازیافت همه آن‌ها م
