زمرد یکی از سنگ‌های قیمتی از گونه بریل و گران‌قیمت‌ترین آن است که به رنگ‌های سبز، سبز مایل به سیاه، سبز مایل به سفید، سبز با ته رنگ آبی و سبز مایل به زرد وجود دارد. زمرد از چهارده درصد بریلیوم، نوزده درصد آلومینیوم و شصت و هفت درصد سیلیکات تشکیل می‌شود که به خاطر وجود مقدار بسیار کمی اکسید کروم به رنگ سبز درمی‌آید. از بزرگ‌ترین کشورهای استخراج کننده سنگ زمرد می‌توان به کلمبیا، برزیل، زامبیا، هند، پاکستان، افغانستان و روسیه اشاره کرد.
استخراج سنگ زمرد و معادن آن
تشکیل بلور زمرد فرآیندی آهسته و طولانی است. این گوهرسنگ از مواد مذاب درون زمین و البته تحت فشار و حرارت بالا و معمولاً درون رگه‌های کوچک صخره‌های بزرگ یا دیواره‌های غارها به وجود می‌آید، بنابراین استخراج آن هم از این مناطق صورت می‌گیرد. از معادن معروف و بزرگ زمرد می‌توان به معدن کاسکیوز و معدن موزوی کلمبیا، معدن سانداوانا در زیمبابوه و معدن نوا ارال در برزیل نام برد. در ایران نیز معدن باغ برج واقع در استان کرمان وجود دارد که البته اطلاعات زیادی در مورد آن در دسترس نیست.
انواع زمرد طبیعی
- زمرد سبز برزیلی: اگرچه نامش زمرد برزیلی است، اما علاوه بر معادن برزیل از بعضی از کشورهای آفریقایی هم استخراج می‌شود.
- زمرد سبز تریپیک: این نوع زمرد از معادن کلمبیا استخراج می‌شود و دارای الگوی خاصی به شکل ستاره است که به همین علت آن را زمرد سبز ستاره‌ای نیز می‌نامند.
- زمرد زامبیایی : این زمرد همان‌طور که از نامش پیداست از معادن کشور زامبیا استخراج می‌شود و از لحاظ رنگ و شفافیت دارای کیفیت بالایی است که این موضوع باعث شده در جواهرسازی استفاده زیادی داشته باشد.
- زمرد چشم گربه‌ای: زمرد چشم گربه‌ای، سنگی خاص، بسیار کمیاب و البته گران‌قیمت است که به خاطر شباهتش به چشم گربه به این نام مشهور شده است.
تشخیص زمرد طبیعی از مصنوعی
زمرد طبیعی معمولاً دارای مقداری ناخالصی است که این موضوع برای تشخیص آن از زمرد مصنوعی بسیار مفید واقع می‌شود؛ درواقع ناخالصی زمرد طبیعی، نشانی از هویت و اصالت آن محسوب می‌شود. زمرد طبیعی همچنین دارای شکاف، ترک و حفره‌های نسبتاً زیادی است که به همین دلیل جواهرسازان یا حتی معدن کاران (عمل روغن زدن زمرد در بسیاری از موارد در همان معدن صورت می‌گیرد) مجبور می‌شوند با استفاده از روغن، انگم یا رزین‌های اپوکسی این شکاف و حفره‌ها را بپوشانند و بهسازی کنند. بنابراین وجود این روغن و انگم ها خود یکی دیگر از نشانه‌های طبیعی بودن زمرد است.
از دیگر روش‌های ساده برای تشخیص سنگ زمرد طبیعی، توجه به سختی سنگ و مقایسه آن با سنگ‌های دیگر از گونه بریل است. به عنوان مثال زمرد سخت‌تر از فلدسپار و کوارتز است، اما از اسپینل و یاقوت نرم‌تر است که این موارد می‌توانند ما را در تشخیص زمرد طبیعی راهنمایی کنند.
استفاده از اشعه فرابنفش
با عبور یا انعکاس اشعه ماورا بنفش در کریستال‌های زمرد می‌توان به مصنوعی یا طبیعی بودن سنگ پی برد. زیرا سنگ مصنوعی اشعه فرابنفش را از خود عبور می‌دهد که درنتیجه شفاف‌تر از حالت معمول به نظر می‌رسد.
برش و تراش سنگ زمرد
زمرد وقتی برش، تراش و صیقل داده می‌شود، درخشندگی شیشه‌ای زیبایی پیدا می‌کند. متأسفانه با اینکه زمرد سنگی سخت به شمار می‌آید، اما چون گران قیمت و شکننده است، برش و تراشش بسیار مشکل و حوصله بر است. تراش رایجی که برای سنگ زمرد استفاده می‌شود تراش زمردین نام دارد. این تراش، به صورت پلکانی و به شکل مستطیل یا مربع با گوشه‌های بریده شده است و زیبایی و رنگ سنگ را چند برابر می‌کند و در عین حال از مقاومت مکانیکی و فشار داخلی سنگ هم محافظت می‌کند. لازم به ذکر است که زمردها در شکل‌های دیگری نظیر گلابی، بیضی و دایره هم برش و تراش داده می‌شوند.
تمیز کردن زمرد طبیعی
همان‌طور که گفته شد زمرد طبیعی با روغن، انگم یا رزین‌ها اپوکسی پوشانده و به اصطلاح بهسازی می‌شود. به همین خاطر این سنگ به مواد شیمیایی یا بخار بسیار حساس است و زیرا مواد شیمیایی و بخار در اکثر موارد این روغن‌ها و به خصوص رزین‌های اپوکسی را از بین می‌برند. بنابراین زمرد طبیعی را فقط با مقداری آب گرم و مایع دستشویی تمیز کرده و پس از آبکشی نیز با پارچه‌ای نرم آن را به آرامی خشک کنید.
