طی سالهای اخیر دانشمندان تنوع گسترده و بینظیری از مواد معدنی در سطح کره زمین شناسایی کردهاند که حتی اگر ربطی به انسان نداشته باشد، قطعاً میتواند نشاندهنده آغاز یک دوره جدید زمینشناسی با محوریت انسان باشد. درواقع به عقیده بسیاری افزایش بیسابقه ترکیبات معدنی جدید در کره زمین که پیش از این هیچگاه مشاهده یا کشف نشدهاند، آغاز وارد شدن انسانها به یک دوره زمینشناسی جدید به نام آنتروپوسین است، چراکه این افزایش بیسابقه در 250 سال گذشته و بعد از انقلاب صنعتی رخ داده که درمقایسه با تاریخچه ۴.۵ میلیارد ساله زمین بسیار سریع میباشد و هیچ موردی مانند آن در تاریخ زمین وجود ندارد.
آیا این افزایش مواد معدنی به دخالت انسان مربوط است؟
حالا پرسشی که به وجود میآید این است که این افزایش به فعالیت و دخالت انسان ربطی دارد یا نه؟ در جواب باید بگوییم که تشکیل برخی از مواد معدنی به فعالیتهای انسان مربوط میشود. به طور مثال اخیراً تیمی تحقیقاتی که کار آنها مورد تأیید انجمن بینالمللی مواد معدنی است، ۵۲۰۸ ماده معدنی زمین را مورد تحلیل قرار داد. طبق یافته آنها از این تعداد، ۲۰۸ ماده معدنی بدون فعالیت انسانی به وجود نمیآمد. مثلاً مواد معدنی زیر بدون دخالت انسان تشکیل نمیشدند:
کالکوناترونیت (Chalconatronite): یکی از مواد معدنی مسی کمیاب که به شکل پوستهای آبی روشن روی صنایع دستی برنزی مصر باستان وجود دارد.
آندرسونیت (Andersonite): یکی از ترکیبات اورانیوم با فلورسنت سبز یا زرد که در دیوارهای تونلهای معدن تشکیل میشود.
ابوریت (Abhurite): مادهی معدنی برنز رنگی که در لاشهی کشتی در ساحل کورنوال انگلیس در سال ۱۸۸۵ کشف شد. این ماده تنها به دلیل واکنش شیمیایی بین آب شور و شمش قلع غرقشده به وجود آمد.
البته مواد معدنی دیگری هم میتوانند در زبالهها و ضایعات به ویژه ضایعات الکترونیکی به وجود آمده باشند، چون چنین مواردی قبل از پیدایش انسانها وجود نداشتهاند. اما فهرست این تیم تحقیقاتی شامل مواد معدنی که عمداً توسط انسانها به وجود آمدهاند، نمیشود. مثلاً مواد موجود در آهنرباها، باتریها و یل سنگهای قیمتی مصنوعی جزو فهرست نیستند به این دلیل که تعریف اصلی یک ماده معدنی با توجه به استانداردهای انجمن بینالمللی مواد معدنی، یک ماده معدنی تشکیل شده در طبیعت است.
اما به طور کلی مواد معدنی زمین چگونه تشکیل شدهاند؟
حالا شاید از خود بپرسید که کلاً مواد معدنی موجود در کره زمین و در زمانی که انسانها جایی در این کره خاکی نداشتند، چگونه به وجود آمدند؟ در جواب باید گفت که اکثر مواد معدنی کره زمین به طور تدریجی در رویداد بزرگ اکسیژنی که علتش ازدیاد باکتریهای فوتوسنتزی بود، در حدود ۲.۳ میلیارد سال پیش تشکیل شدهاند که این روند احتمالاً تا ۱ میلیارد سال پیش هم طول کشیده است. گفتنی است با اینکه رویداد بزرگ اکسیژنی باعث به وجود آمدن دوسوم از ۵۲۰۸ ماده معدنی شناساییشده امروزی است؛ ولی چنین تشکیل تدریجی اصلاً با افزایش مواد معدنی جدید در چند قرن گذشته قابل مقایسه نمیباشد. درواقع انسان در ۲۵۰ سال گذشته سرعتی باورنکردنی به پیدایش این ترکیبات جدید افزوده است؛ به گونهای که رویداد بزرگ اکسیژنی ۲.۳ میلیارد سال پیش را به عنوان بزرگترین افزایش در تاریخ جهان، تحتالشعاع قرار داده است.
آیا عصر زمین شناسی آنتروپوسین آغاز شده است؟
همانطور که بدان اشاره شد ما در دورهای با تنوع مواد معدنی جدید و بیسابقه زندگی میکنیم. به عنوان مثال نسبت تفاوت ۲۵۰ سال پیش با ۲ میلیارد سال پیش، مانند نسبت تفاوت یک لحظه چشم بر هم زدن با یک ماه است. بنابراین نمیتوان تأثیر زمینشناسی سریع آنتروپوسین را نادیده گرفت و دانشمندان سالها است بر تأثیر قابل توجه انسان روی زمین واقفاند. با این حال این دوره زمانی زمین شناسی جدید هنوز به تأیید رسمی کمیسیون بینالمللی چینهشناسی نیاز دارد. به طور کلی آنتروپوسین قطعاً میتواند در ساختار لایهای زمین که متشکل از صخره و خاک است، از نظر زمینشناسی جایی برای خود باز کند.