لاستیک تایر خودروها جزء پرحجم‌ترین و مشکل‌زاترین ضایعات و پسماندها محسوب می‌شود. خوشبختانه این نوع ضایعات قابل بازیافت است و می‌توان به روش‌های گوناگونی آن را بازیافت کرد. درواقع تایرهای خودرو که دیگر فرسوده قلمداد میشوند یا به دلیل پارگی و خرابی غیرقابل تعمیر هستند طی فرایندهای مختلف بازیافت شده و به موادی قابل‌استفاده مثل سوخت دیزل، پودر و گرانول لاستیک و سیم‌های آهنی تبدیل میشوند.
روش‌های مختلف بازیافت لاستیک
همان‌طور که اشاره شده روش‌های مختلفی برای بازیافت تایرهای خودرو وجود دارد که در ادامه آن‌ها برمی‌شماریم.
بازیافت لاستیک بدون تغییر و انجام فرایندی خاص
یکی از ساده‌ترین روش‌های بازیافت لاستیک، استفاده مجدد از آن بدون تغییر و انجام فرایندی خاص است. مثلاً تایرهای سالم می‌توانند به عنوان گلدان، میز و صندلی و تاب مورداستفاده قرار گیرند یا می‌توان با آن‌ها صنایع دستی و آثار هنری زیبایی تولید کرد. این ساده‌ترین روش بازیافت این نوع ضایعات محسوب می‌شود.
روش برودتی
در این روش لاستیک‌های ضایعاتی با استفاده از نیتروژن مایع در دمای منفی هشتاد درجه سانتی‌گراد منجمد میشوند. انجماد در این دما باعث می‌شود لاستیک‌ها مانند شیشه سخت و شکننده شود، به گونه‌ای که می‌توان آن‌ها را بدون هیچ خطری خرد و پودر کرد. همچنین با استفاده از این روش می‌توان ناخالصی‌ها را جداسازی و پودر تولیدی را برای استفاده در صنایع مختلف پالایش نمود. درواقع استفاده از این روش باعث می‌شود بیشتر آلودگی‌های لاستیک از بین برود و روشی بهداشتی و دوستدار محیطزیست محسوب می‌شود؛ اما چون نیتروژن مایع مورداستفاده برای انجماد، قیمت بالایی دارد، در هر شرایطی نمی‌تواند توجیه اقتصادی داشته باشد.
بازیافت لاستیک خودرو به روش آذرکافت یا پیرولیز (روش شیمیایی)
در این روش لاستیک در رآکتوری بدون اکسیژن در دمای ۴۵۰ تا ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد با حرارت تجزیه می‌شود و پس از تجزیه‌شدن به مایع و بخاری تبدیل می‌گردد که می‌توان از آن به عنوان سوخت دیزل ارزان‌قیمت استفاده کرد. سوختی که به این روش به دست می‌آید نفت پیرولیز یا نفت زیستی نام دارد و درمقایسه با نفت خام و زغال‌سنگ انرژی و کیفیت بالاتری دارد. همچنین باقی‌مانده لاستیک‌های تجزیه‌شده، مواد معدنی جامد مورداستفاده برای تهیه لاستیک است که می‌تواند به زغال تبدیل گردد.
روش بازیافت مولکترا (Molectra)
این روش پیچیده‌‌ترین روش بازیافت لاستیک محسوب می‌شود و درواقع ترکیبی از روش‌های مکانیکی و شیمیایی برای تجزیه است. این روش بازیافت در پنج مرحله به شرح زیر انجام می‌گیرد:
- ابتدا سیم‌های فولادی تایرها جدا و تایرها به تکه‌های کوچک‌تر تبدیل میشوند.
- در مرحله‌ی دوم تایرها با روشی شیمیایی پردازش میشوند و در این فرایند که تقریباً چهار ساعت طول می‌کشد، هرگونه آلودگی و کثیفی از سطح تایر برداشته می‌شود.
- تمام رشته‌های فولادی به صورت مکانیکی از تایرها به خصوص تایرهای کامیون که سیم دار هستند جداسازی میشوند. پس از جدا شدن سیم‌ها، لاستیک‌ها به تکه‌های بسیار ریزی که برخی از آن‌ها به اندازه نخود هستند و سپس به پودر تبدیل میشوند که کیفیت بسیار بالایی دارد.
- در آخرین مرحله پس از حرارت دادن لاستیک‌ها در دمای کم، مواد شیمیایی نرم‌کننده آن‌ها از لاستیک خارج و لاستیک‌ها کاملاً خالص یا پس از حرارت داده شدن در دمای بالا به نفت و کربن تبدیل می‌گردند.
بازیافت تایر به روش مکانیکی
در روش مکانیکی لاستیک تایر در چند مرحله و توسط دستگاه‌های خردکن (Shredder) و آسیاب (Granulator) خرد شده و به پودر، تکه‌های آسیاب شده (خرده لاستیک) و یا گرانول تبدیل می‌شود. هریک از این مواد ذکرشده در صنایع مختلفی به کار می‌رود و از آن محصولات متعدد مثل انواع قطعات لاستیکی نظیر واشر و نوار دور درب و شیشه، کف‌پوش، چمن‌های مصنوعی، مواد پرکن ارزان‌قیمت، ضربه‌گیر، کفش‌های ورزشی و کار و … تولید می‌گردد.
فناوری‌های جدید در حوزه‌ی بازیافت لاستیک
تولید گرافیت از کربن حاصل از بازیافت تایر و لاستیک یا تولید آسفالت پلیمری که در ساخت آن خرده لاستیک استفاده می‌شود و منجر به افزایش طول عمر و دیر ترک خوردن آسفالت می‌گردد، ازجمله نمونه‌های استفاده از فناوری در بازیافت این نوع ضایعات می‌باشد.
مزایای زیست‌محیطی بازیافت لاستیک
حفظ محیطزیست بزرگ‌ترین مزیت این صنعت محسوب می‌شود، چراکه با تجزیه لاستیک‌ها در طبیعت، مواد شیمیایی خطرناکی وارد آب و خاک می‌شود که می‌تواند به محیطزیست آسیب جدی بزند. به طور مثال تجزیه لاستیک در طبیعت که ۵۰ تا ۸۰ سال طول می‌کشد، منجر به انتشار دود اسیدی در هوا و تولید مازوت می‌شود که برای انسان و دیگر جانداران بسیار خطرناک است. مزیت دیگر این صنعت حفظ منابع است. درواقع بازیافت لاستیک‌های خودرو نیاز به استفاده از نفت و بنزین و نیاز به کاشت درخت کائوچو (که یکی از منابع اصلی موردنیاز برای تولید تایر محسوب می‌شود) را کاهش می‌دهد.
