تعیین خلوص طلا و عیارسنجی

عیارسنجی و تعیین خلوص طلا به فرآیندی می گویند که با استفاده از روشی خاص، میزان خلوص طلا محاسبه یا تخمین زده شود. اصولا روش های مختلفی برای عیارسنجی و تعیین خلوص طلا وجود دارد که از این روش ها می توان به روش های XRF، ری گیری و سنگ محک اشاره کرد.

تعیین خلوص طلا به روش ری گیری

در این روش که بیشتر برای تعیین میزان طلای موجود در خاک های معدنی یا آلیاژهای طلا – مثل یک تکه جواهر یا طلای آب شده – استفاده می شود، نمونه در صورت امکان خرد شده و با فلاکس که بیشتر حاوی اکسید سرب است، مخلوط می گردد.

سپس نمونه در کوره ری گیری ذوب می شود تا اکسید سرب به سرب کاهش یابد و فلزات گرانبها از جمله طلا را در خود جمع کند. پس از آن قرص سربی که حاوی طلا می باشد در بوته کوپل ذوب می شود تا سرب دوباره به اکسید سرب تبدیل گردد و طلای خالص و البته به همراه فلزات گرانبهای دیگر باقی بمانند. در پایان طلا از سایر فلزات گرانبها جداسازی و میزان آن اندازه گیری می شود.

تعیین خلوص طلا به روش XRF

این روش همچون روش ری گیری باید توسط آزمایشگاه انجام گیرد. از روش XRF بیشتر برای تعیین میزان طلا و سایر فلزات موجود در خاک های معدنی استفاده می شود و به دلیل ماهیتش دارای دقت بسیار بالایی است.

عملکرد این روش به این صورت است که نمونه پس از آماده سازی، در دستگاهی مخصوص قرار داده می شود تا به آن اشعه X بتابد. با تاباندن اشعه X و در اثر برانگیخته شدن اتم ها و ایجاد الکترون ها، اشعه ایکس ثانویه تولید می گردد. از آنجایی که هر نمونه بر اساس ترکیب شیمیایی خود دارای طیف مشخصی است، با کمک اشعه X ثانویه، فهرست فلزات موجود در نمونه و میزان خلوص آنها مشخص می گردد.

عیارسنجی طلا به روش سنگ محک

روش سنگ محک قدیمی ترین و رایج ترین روش برای عیارسنجی و تعیین خلوص طلا است که فقط برای تشخیص عیار جواهرات و آلیاژها کاربرد دارد. این روش به این صورت است که ابتدا قطعه مورد نظر را روی سنگ محک – که یک سنگ سیاه رنگ است – می کشند و بعد مقداری تیزاب عیار شده روی رد به جای مانده از قطعه روی سنگ، می ریزند تا یکی از حالات زیر رخ دهد.

1. رد به جای مانده روی سنگ، به کلی محو می شود که به این معنا است که قطعه یا طلا نیست یا اگر هم هست، عیار آن بسیار کم است.
2. رد به جای مانده روی سنگ، کم رنگ می شود که به این معنا است که عیار قطعه از عیار تیزاب عیار شده کمتر است.
3. هیچ واکنشی رخ نمی دهد که به این معنا است که عیار قطعه با عیار تیزاب عیار شده برابر و یکسان است.

همان طور که مشاهده کردید عیارسنجی به روش سنگ محک کار چندان پیچیده ای نیست و می تواند با کمترین ابزار و به شرط آشنایی با نحوه انجام کار، توسط هر فردی انجام شود و به همین دلیل است که همه طلا فروشان از این روش برای عیارسنجی و تعیین خلوص طلای جواهرات خود استفاده می کنند.

آزمایش طلا با اسید

در این روش باید چند قطره اسید روی طلا بریزیم تا ابتدا طلا یا عدم طلا بودن قطعه را تشخیص دهیم و بعد عیار حدودی آن را حدس بزنیم. این روش نسبت به روش های ذکر شده مطمئن نیست اما در عوض سریع تر است و می تواند به عنوان یک روش کمکی به کار آید. لازم به ذکر است که در این روش به دلیل این که اسید روی قطعه ریخته می شود، قطعه آسیب خواهد دید که این مشکل به خصوص در مورد جواهرات نمود زیادی پیدا می کند.

برای آزمایش طلا با این روش باید ابتدا چند قطره اسید 14 عیار (منظور همان اسیدی است که در آزمایش سنگ محک استفاده می شود) را روی قطعه بچکانیم. سپس کمی صبر کنیم تا یکی از حالات زیر رخ دهد.

• اگر قطعه مورد نظر با اسید واکنش ندهد، بدین معنا است که از طلای 18 عیار یا بالاتر ساخته شده است.
• اگر یک رنگ قهوه ای کم رنگ تولید شد احتمالا قطعه از طلای 14 عیار ساخته شده است. البته طلای 14 عیار هم مثل طلای 18 عیار و بالاتر می تواند با اسید واکنشی ندهد.
• اگر رنگ قهوه ای پررنگ تولید شد، عیار طلای قطعه احتمالا حدود 10 است.
• اگر رنگ قهوه ای پر رنگ یا سبز تولید شد، عیار طلا کمتر از 10 است و یا کلا قطعه طلا نیست و از فلزاتی مثل مس و نیکل ساخته شده است.

نکات روش اسید

• اگر طلای سفید از طلا و پالادیوم ساخته شده باشد و عیار آن نیز 22 باشد و آن را با اسید 14 عیار آزمایش کنید، رنگ زرد تولید خواهد شد و اگر به جای پالادیوم، نیکل در آن به کار رفته باشد، رنگ قهوه ای ایجاد خواهد شد.
• اگر قطعه از پلاتین ساخته شده باشد و آن را با اسید 14 عیار تست کنید، درست مثل طلای 18 عیار و و بالاتر، رنگی تولید نخواهد شد. به عبارت دیگر پلاتین با اسید 14 عیار واکنش نخواهد داد.