طلا همیشه خالص نیست و اگر هم در جواهرسازی به کار رفته باشد، بی شک با فلزات دیگری مثل نقره و مس و روی آلیاژ شده است. بنابراین طلا در بسیاری موارد ناخالص و حاوی فلزات دیگری است که باید جهت ارزش گذاری، میزان خلوص آن یا به عبارتی عیار آن مشخص شود. روش های مختلفی برای عیارسنجی طلا و جواهرات طلا وجود دارند. روش هایی همچون سنگ محک، آزمایش xrf، کوپلاسیون (ری گیری) از معروف ترین روش های عیارسنجی طلا است که در ادامه به توضیح هر کدام می پردازیم.


عیار طلا

قبل از اینکه به روش های عیارسنجی طلا بپردازیم بهتر عیار طلا را توضیح دهیم و برای درک بهتر مفهوم آن، این موضوع را با اعداد بررسی می کنیم. به‌طور کلی طلای خالص معادل ۱۰۰۰ در نظر گرفته می‌شود که به این معنا است که در هر یک کیلوگرم طلا، ۱۰۰۰ گرم طلای خالص وجود دارد. با این حساب می‌توان گفت که وقتی بعد از عیارسنجی طلا، صحبت از طلای 750 می‌شود، منظور این است که 75 درصد از طلای مورد نظر خالص بوده و بقیه‌ی آن از آلیاژهای مختلف دیگر تشکیل شده است. لازم به ذکر است که طلای 750 در بازار همان طلای هجده عیار می باشد. با توضیحات گفته شده می‌توان به این نتیجه رسید که عیار طلا در واقع میزان خلوص آن را نشان می‌دهد و هرچه این رقم بیشتر باشد، طلای مورد نظر درصد کمتری از آلیاژهای دیگر را در ترکیبات خود دارد.

جواهرات طلا

عیارسنجی طلا به روش کوپلاسیون (ری گیری)

در این روش ابتدا طلا را وزن می کنند و بعد با مقدار معینی سرب در بوته های مخصوصی به نام کوپل، طلا را ذوب می کنند. در فرآیند ذوب، سرب اکسید می شود و جذب بوته کوپل می شود و بعضی از اکسید های فلزی را نیز در سرباره جذب خود می کند. سپس طلا را در اسید نیتریک حل می کنند تا فلزاتی که همچنان در طلا هستند و اکسید های باقی مانده در اسید حل شوند. در پایان طلای تصفیه شده را وزن می کنند و با مقایسه آن با وزن اولیه، عیار طلا را مشخص می کنند و به اصطلاح طلا را عیار سنجی می کنند. این روش در بین جواهر فروشان و زرگران و جواهرسازان بسیار رایج است و معمولا عیار طلای آبشده را به این روش مشخص می کنند.

عیار سنجی طلا به روش سنگ محک

در این روش طلا را روی سنگ محک می کشند و همچنین کلیدهای شاخص را نیز روی سنگ محک می کشند و خطوط به جای مانده را با اسید نیتریک و تیزاب سلطانی آزمایش و مقایسه می کنند و به این صورت عیار طلا را تخمین می زنند. این روش برای عیارسنجی جواهرات به کار می رود و در بین جواهر فروشان بسیار رایج است. این روش به این صورت است که: 

  • اگر فلز واکنش نشان نداد یعنی عیار آن با عیار تیزاب یکی است.
  • اگر کمرنگ شد، یعنی عیار فلز پایین‌تر از عیار تیزاب است.
  • اگر خط طلا از روی سنگ محک به طور کلی از بین رفت یعنی آن فلز، طلا نیست یا عیار بسیار پایینی دارد.

حال اگر برایتان سوال پیش آمده که عیار تیزاب سلطانی چیست؟ باید گفت که منظور همان اسید نیتریک خالص است که با اضافه یا کم کردن جوهر نمک به آن می‌توان خاصیتش برای سنجش عیار طلا را تغییر داد. مثلا برای سنجش طلای ۱۸ عیار، ۵۰ سی‌سی جوهرنمک و ۳۰ سی‌سی نیتریک اسید را با هم ترکیب می‌کنند. به این فرایند اصطلاحا می‌گویند تیزاب عیارشده.

عیارسنجی طلا با سنگ محک

عیارسنجی طلا به روش xrf

در این روش به وسیله دستگاه XRF که بر پایه تابش اشعه ایکس کار می کند و بدون اثر تخریبی بر ماده، ترکیب عناصر موجود، از نظر کیفی و کمی، شناسایی می شود. روش XRF برای آزمایش طیف گسترده ای از مواد از جمله سنگ ها، مواد معدنی، رسوبات و … به کار برده می شود و از بهترین و دقیق ترین روش های موجود برای تعیین عیار طلا و سایر فلزات گرانبها به حساب می آید. این روش معمولا برای عیارسنجی خاک طلا یا خاک های معدنی حاوی طلا و فلزات گرانبها مورد استفاده قرار می گیرد و از بقیه روش ها دقیق تر است.

سخن پایانی

در بین روش های عیارسنجی طلا، روش سنگ محک از همه ارزان تر و در دسترس تر است به طوری که اگر برای فروش یک جواهر طلا به نزد جواهر فروش بروید، جواهر فروش، عیار طلای شما را با سنگ محک مشخص خواهد کرد. روش کوپلاسیون یا ری گیری بین زرگران و جواهرسازان استفاده می شود و باید در آزمایشگاه انجام گیرد. روش xrf هم که همان طور که گفته شد دقیق ترین روش است باید در آزمایشگاه عیارسنجی و توسط دستگاه انجام شود و بیشتر توسط شرکت ها و کارخانه های معدنی مورد استفاده قرار می گیرد.



مطالب مرتبط: