کلرید (II) جیوه یا مرکوریک کلرید (Mercury(II) chloride) یکی از مشتقات فلز جیوه و یک ماده شیمیایی سمی و خطرناک است که در بعضی از صنایع برای کاربردهای خاص استفاده می‌شود. در ادامه بیشتر در مورد این ماده، خطرات آن و کاربردهایش بحث خواهیم کرد.
خواص فیزیکی و شیمیایی
کلرید (II) جیوه با فرمول شیمیایی HgCl2 و شناسه پابکم 24085، یک پودر کریستالی سفید یا بی‌رنگ و فاقد بو است که دارای جرم مولی 271.52 گرم بر مول و چگالی 5.43 گرم بر سانتی‌متر مکعب می باشد و در دمای ۲۷۶ درجه سلسیوس ذوب می‌شود و در دمای ۳۰۴ درجه سلسیوس به نقطه جوش خود می‌رسد. این ماده شیمیایی معدنی در آب قابل انحلال است و نیز در الکل، استون، اتیل استات و تا حد کمی بنزن حل می‌شود.
تولید و سنتز کلرید (II) جیوه
مرکوریک کلرید از واکنش گاز کلر روی جیوه یا کلرید جیوه (I) به دست می‌آید. همچنین می‌توان آن را با افزودن اسید کلریدریک به محلول گرم و غلیظ ترکیبات جیوه (I) مانند نیترات تولید نمود. همچنین حرارت دادن مخلوط سولفات جیوه جامد (II) و کلرید سدیم نیز باعث تشکیل این نمک شیمیایی می‌شود که درنهایت با تصعید جداسازی می‌گردد.
Hg2(NO3)2 + 4 HCl → 2 HgCl2 + 2 H2O + 2 NO2
کاربردهای کلرید جیوه
کلرید جیوه به دلیل خطراتی که دارد، یک ماده شیمیایی پرمصرف محسوب نمی‌شود، اما به هر صورت کاربردهای مهمی در تعدادی از صنایع مختلف دارد که از آن‌ها می‌توان به عنوان یک کاتالیزور جهت تبدیل استیلن به وینیل کلراید، به عنوان معرف شیمیایی در سنتز آلی، به عنوان یک تقویت کننده عکاسی برای تولید تصاویر، در کشت بافت گیاهی برای عقیم‌سازی سطحی ریزنمونه‌هایی مانند گره‌های برگ و ساقه، در ساخت برخی از باتری ها، گاهی اوقات برای تشکیل آمالگام با فلزاتی مانند آلومینیوم، به عنوان یک عامل تثبیت کننده برای مواد شیمیایی و نمونه‌های تحلیلی، در کشاورزی برای کنترل کرم ریشه، برای آزادسازی طلا از سرب، ساخت آفت‌کش و قارچ کش و … اشاره کرد.
نگهداری و انبارش
کلرید (II) جیوه را باید در ظرفی دربسته و در جایی خشک و خنک و به دور از دسترس کودکان نگهداری کرد. گفتنی است که این نمک شیمیایی در اثر نور خورشید تجزیه می‌شود و با فسفات‌ها، سولفیدها، ژلاتین، مواد قلیایی، آمونیاک، آنتیموان، آرسنیک، برومیدها ، بوراکس، کربنات‌ها، آهن، مس، سرب و نمک‌های نقره ناسازگار است.
نکات ایمنی کلرید (II) جیوه
مرکوریک کلرید بسیار سمی است و سمیت آن نه فقط به دلیل دارا بودن جیوه، بلکه به دلیل خاصیت خورنده‌اش است که می‌تواند باعث آسیب جدی داخلی ازجمله زخم معده، دهان، گلو و آسیب خوردگی روده شود. این نمک جیوه همچنین تمایل به تجمع در کلیه‌ها دارد و باعث آسیب شدید و نارسایی حاد کلیه می‌شود و مشکوک به سرطان‌زایی نیز هست. لازم به ذکر است که عوارض جانبی مسمومیت با کلرید جیوه شامل احساس سوزش در دهان و گلو، درد معده، ناراحتی شکمی، بی‌حالی، استفراغ خونی، برونشیت خورنده، تحریک شدید دستگاه گوارش و نارسایی کلیه است و قرار گرفتن در معرض مقدار قابل توجهی از آن موجب مرگ خواهد شد.
