پتاسیم یدات (به انگلیسی: Potassium iodate) با شناسه پابکم 23665710 یک ترکیب شیمیایی یونی است که از سه عنصر مهم پتاسیم، ید و اکسیژن تشکیل شده است. این ماده شیمیایی به صورت صنعتی و آزمایشگاهی تولید می‌شود و معمولاً در صنایع غذایی و پزشکی استفاده می‌گردد. در ادامه بیشتر با این ترکیب شیمیایی آشنا خواهیم شد.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی پتاسیم یدات
پتاسیم یدات با فرمول شیمیایی KIO3 یک ترکیب یونی متشکل از یون‌های K+ و یون‌های IO3− در یک نسبت یک به یک می‌باشد. این ماده پودری بلوری، به رنگ سفید، فاقد بو و دارای طعم تلخ و شور است که در دمای 560 درجه سانتی‌گراد به نقطه ذوب خود می‌رسد و درواقع در این دما تجزیه می‌گردد. این ماده همچنین در آب و پتاسیم قابل انحلال است، ولی در الکل، اسید نیتریک و آمونیاک حل نمی‌شود. نیاز به گفتن است که جرم مولی این نمک پتاسیم 214.001 گرم بر مول و چگالی آن 3.89 گرم بر سانتی‌متر مکعب می‌باشد.
روش سنتز و تولید
این نمک شیمیایی را می‌توان از واکنش پتاسیم هیدروکسید با اسید یدیک به دست آورد. همچنین می‌توان آن را از واکنش ید فلزی با محلول غلیظ و داغ پتاسیم هیدروکسید تولید کرد. فرمول شیمیایی این واکنش‌ها به شرح زیر خواهد بود.
HIO3 + KOH → KIO3 + H2O
3I2 + 6 KOH → KIO3 + 5 KI + 3 H2O
ضمناً ذوب کردن پتاسیم یدید با کلرات پتاسیم، برومات یا پرکلرات نیز باعث ایجاد ماده‌ای مذاب به همراه آب می‌شود که درنهایت می‌توان پتاسیم یدات را از آن جدا نمود.
کاربردها و مصارف یدات پتاسیم
در صنایع غذایی از یدات پتاسیم معمولاً به منظور منبعی برای ید خوراکی، تهیه نمک یددار، به عنوان یک عامل عمل‌آور در تهیه نان و شیرینی و در تولید برخی از شیر خشک ها استفاده می‌شود. از این ماده همچنین در پزشکی برای محافظت در برابر تجمع ید رادیواکتیو در تیروئید، برای آنالیز و آزمایش بر روی عناصری همچون روی و آرسنیک، جهت سنتز مشتقات ید، در ساخت تعدادی از داروها و مکمل‌های غذایی و دارویی کاربرد دارد.
انبارش و نکات ایمنی
در انبارش و استفاده از یدات پتاسیم باید به مسائل زیر توجه نمود:
- این ماده شیمیایی را در ظروفی دربسته و درجایی خنک و به دور از عوامل و مواد شیمیایی ناسازگار نگهداری کنید.
- پتاسیم یدات یک ماده اکسیدکننده به شمار می‌رود و بنابراین اگر با مواد قابل احتراق یا عوامل کاهنده تماس داشته باشد، باعث آتش‌سوزی می‌شود.
- حین استفاده از این ماده از دستکش، ماسک و عینک ایمنی استفاده نمایید.
