مطالب آموزشی پیرامون شیمی، مواد شیمیایی و استخراج فلزات گران‌بها
پسماندهای الکترونیکی منبع فلزات باارزش
مشکل پسماندهای الکترونیکی سال به سال در حال بزرگ‌تر شدن است، چراکه این ضایعات بیش‌ترین رشد را در بین پسماندها دارد. تنها راه مبارزه با این مشکل بازیافت است، زیرا فلزات گران‌بها و باارزش درون این دستگاه‌ها می‌توانند تقریباً بی‌نهایت بازیافت شوند و نیاز به معدن‌کاری را به‌شدت کاهش دهند. همچنین بازیافت می‌تواند از ورود ترکیبات و فلزات سمی به محیط زیست جلوگیری کنند و به مصرف‌کنندگان اجازه دهند دستگاه‌های خراب را بدون احساس گناه دور بیندازند.
فلزات باارزش در پسماندهای الکترونیکی
پسماند الکترونیکی مقوله‌ای است که از گستره‌ای متنوع از ابزارهای الکترونیک تشکیل شده است که مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها می‌توانند از لحاظ شکل و عملکرد تفاوت‌های زیادی داشته باشند. طبق یک تحقیق تا ۶۹ عنصر شیمیایی مختلف را می‌توان در پسماندهای الکترونیکی پیدا کرد که مسلماً نمی‌توان همه آن‌ها را بازیافت نمود، اما آن‌هایی که از نظر بازیافت توجیه‌پذیر هستند می‌توان به آهن، مس، آلومینیوم، در مواردی نیکل، کبالت، قلع، سرب و حتی کادمیومو همچنین فلزات گران‌بها شامل طلا، پلاتین، پالادیوم و نقره اشاره کرد. البته از عناصر کمیاب مانند نئودیمیم که خصوصیات مغناطیسی و الکتریکی منحصربه‌فردی دارند نیز نباید گذشت.
پسماندهای الکترونیکی تا چه حد بازیافت می‌شوند؟
طبق سازمان نظارت جهانی ضایعات الکترونیک (Global E-waste Monitor)، پروژه‌ای تحت حمایت انستیتوی آموزش و پژوهش سازمان ملل، در سال ۲۰۱۹، ۵۳.۶ میلیون تن پسماندهای الکترونیکی که چندین میلیارد دلار ارزش مواد خام قابل استخراج درون آن‌هاست در جهان تولید شده است؛ عددی که انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ تقریباً چهل درصد افزایش یابد. همین سازمان گزارش می‌کند که تا سال ۲۰۱۹، تنها ۱۷ درصد پسماندهای الکترونیک جهان به‌طور مناسب برای بازیافت در کشورهای تولیدکننده آن مدیریت شده است. همچنین طبق گزارشی دیگر ایالات متحده آمریکا به تنهایی تولید 14 درصد از زباله‌های الکترونیکی جهان را برعهده دارد و فقط کمتر از 25 درصد آن را بازیافت می‌کند. از طرف دیگر، کشور چین تولید 16 درصد از زباله‌های الکترونیکی و بازیافت 18 درصد از آن‌ها را برعهده دارد. بنابراین می‌توان به سادگی متوجه شد که بازیافت پسماندهای الکترونیکی به هیچ عنوان وضعیت مناسبی ندارد.
مشکلات موجود در بازیافت پسماندهای الکترونیکی
بازیافت این‌گونه پسماندها نیاز به انرژی، نیروی کار ارزان و قوانین زیست‌محیطی آسان دارد که اکثر کشورهای توسعه‌یافته از آن‌ها بی‌بهره‌اند و این مسائل بزرگ‌ترین مشکلات موجود در امر بازیافت پسماندهای الکترونیکی است. همچنین بازیافت این ضایعات معمولاً در کارگاه‌های کوچک و غیرصنعتی یا نیمه‌صنعتی و به وسیله مواد شیمیایی انجام می‌گیرد که در خود فرایند بازیافت نیز بخارهای سمی و خطرناک تولید می‌شود و بنابراین مشکلات زیادی برای محیط زیست اطراف و سلامتی کارکنان ایجاد می‌شود. به طور مثال یک پژوهش در سال ۲۰۱۲ آشکار کرد که ساکنان یک جامعه فرآوری ضایعات الکترونیک روستایی در چین شصت درصد بیشتر از ساکنان شهر بزرگ گوانگژو در همسایگی خود احتمال ابتلا به سرطان ریه داشتند که این به علت تنفس بخارات سمی پسماندها بود که پس از سوزاندن ضایعات الکترونیکی در هوا آزاد می‌شوند.
روش‌های فراوری و بازیافت ضایعات الکترونیکی
درحال‌حاضر دو روش در فراوری و بازیافت ضایعات الکترونیکی غالب است. یک روش پیرومتالورژی است که در آن پسماندهای فرآوری شده تا دماهای بسیار بالا و اغلب بالای ۱۰۰۰ درجه سلسیوس ذوب می‌شوند تا پلاستیک‌ها و دیگر مواد ناخواسته سوخته شوند و بخش مذاب حاوی فلزات گران‌بها جداسازی و برای خالص‌سازی آماده شود. عیب این روش این است که مصرف انرژی بسیار بالایی دارد و بخارهای سمی زیادی تولید می‌کند. روش دیگر استفاده از اسیدهای قوی برای حل‌کردن فلزات موجود در ضایعات الکترونیک است. این روش انرژی کمتری مصرف می‌کند، ولی لجن‌های سمی اسیدی و فاضلاب بسیار تولید می‌کند و در حجم خیلی بالا هم معمولاً جوابگو نیست.
